Hiện nay, những tác
dụng tích cực của loài thảo dược này đã được ghi nhận trong cả Đông y và Tây y.
Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về nguồn gốc của vị dược
liệu quý này.
Đông trùng hạ thảo tây tạng thực chất là gì ?
Tên gọi của đông trùng hạ
thảo tây tạng theo tiếng Tây Tạng – Trung Quốc là yartsa gunbu hoặc yatsa
gunbu. Đông trùng hạ thảo tây tạng, tên gọi tắt là trùng thảo, tên tiếng
Anh là Cordyceps sinensis, là thảo dược quý hiếm trong y học Trung Quốc. Cái
tên “ đông trùng hạ thảo tây tạng” trong tiếng Trung Quốc đã phần nào làm rõ
đặc điểm sinh trưởng của nó: sâu mùa đông, cỏ mùa hè.
![]() |
Đông trùng hạ thảo tây tạng mọc trong tự nhiên |
Đông dược này là kết quả
của quá trình kí sinh giữa một loài nấm túi (Ophiocordyceps Sinensis)
với sâu non của loài côn trùng thuộc chi Thitarodes. Loại thường gặp nhất chính
là loại sâu non Thitarodes Baimaensis và Thitarodes armoricanus. Không những
thế còn có 46 loài thuộc chi Thitarodes cũng sẽ là đối tượng bị Ophiocordyceps
Sinensis kí sinh.
Quá trình hình thành được bắt đầu vào mùa đông, loại nấm này kí sinh vào những
con sâu non (ấu trùng) ăn hết chất dinh dưỡng và làm chết chúng (có thể là những
con sâu này ăn nấm hay chúng mắc bệnh nấm kí sinh qua lỗ thở. Khi nấm ở trong
cơ thể sâu nó phát triển mạnh, xâm nhiễm tới các mô vật chủ và sử dụng chất
dinh dưỡng trong cơ thể của sâu.)
Vào mùa hè khi thời tiết ấm áp
nấm mọc ra khỏi sâu vươn lên khỏi mặt đất như một ngọn cỏ, phát triển thành cây
sau đó phát tán bào tử.
Đông trùng hạ thảo tây tạng được phân loại như thế nào ?
Nấm Ophiocordyceps và Cordyceps
có 170/570 loài khác nhau, riêng ở Trung Quốc đã tìm thấy chừng 60 loài. Ngày
nay người ta mới nghiên cứu nhiều nhất đó chính là hai loài Ophiocordyceps
Sinensis - Đông trùng hạ thảo thiên nhiên và Cordyceps militaris - Nhộng
trùng thảo.
![]() |
Nhộng trùng thảo |
Xuất xứ của đông trùng hạ thảo tây tạng ở đâu ?
Đông trùng hạ thảo tây tạng được
biết đến là một trong những loại Đông dược quý, nó là một loại cộng sinh của
loài nấm Ophiocordyceps sinensis thuộc một trong nhóm nấm Ascomycetes trên cơ
thể của những con sâu non của một số các loại bướm.
Loại dược thảo này xuất hiện
lần đầu trong cuốc sách “New compilation of materia medica” xuất bản vào năm
1757 của Wu Yi Luo và “Compendium of Materia Medica” xuất bản năm 1765 của Zhao
Xue Min. Không những thế, nó còn được miêu tả rất huyền bí trong những cuốn
sách từ thời Thanh và thời Minh. Vào năm 1723, một số nhà sinh vật học
phương Tây đã thu thập các mẫu vật và tiến hành nghiên cứu. Đến năm 1842, qua
một nghiên cứu của nhà chân khuẩn học Miles Berkeley, loại thuốc y học này xuất
hiện với cái tên khoa học là “ nấm sâu bướm”.
Nguyên nhân gọi là nấm sâu bướm
vì đông trùng hạ thảo tây tạng có hình dạng giống con sâu, nhưng lại có màu
vàng hoặc màu vàng đất giống con tằm, gồm 20-30 đốt rõ ràng, và nhỏ dần về phần
đầu; cả người nó có tám đôi chân, ba cặp gần đầu, bốn cặp ở giữa, một cặp gần
đuôi; phần đầu có màu vàng đỏ cùng và phần đuôi. Ngoài ra, loại thảo dược này
cũng rất giòn và dễ gãy.
Vào thế kỷ thứ 18 loại thảo
dược này đã được dùng làm nguyên liệu thuốc. Dùng ở dạng khô, ôn tính, vị ngọt,
có chức năng bổ phổi lợi thận, tiêu trừ đờm, có ích trong việc điều trị các
bệnh tim mạch, tăng cường tính miễn dịch, có hiệu quả trong việc điều trị bất
lực, đau thắt lưng và đầu gối.
Loại Đông dược quý – Đông trùng
hạ thảo tây tạng có xuất xứ ở một số nước Châu Á và Châu Úc. Những địa
điểm trung tâm của nó là Đông Á những cao nguyên có độ cao hơn mặt nước biển là
4.000 – 5.000 m cụ thể là: Tây Tạng, Tứ Xuyên, Cam Túc, Thanh Hải, Vân
Nam...Đặc biệt chúng thường được tìm thấy trên các vùng núi trên 4.000m tại
Thanh Hải – Tây Tạng, Tứ Xuyên – Trung Quốc vào mùa hè. Ngày nay thì đông trùng
hạ thảo tây tạng còn được trồng theo quy mô công nghiệp, đó là một số loại nấm
thuộc chi Ophiocordyceps và Cordyceps.
Tác dụng chính của đông trùng hạ thảo tây tạng
Đây là một trong những loại
thuốc quý có tác dụng toàn diện đối với cơ thể người, đáng chú ý nhất
là liệt dương, thận hư, đau mỏi gối, di tinh, ho hen và nó giúp cải thiện tình
trạng trẻ em chậm lớn, giúp tăng cường sinh lực, khả năng miễn dịch cho cơ thể,
cải thiện đời sống tình dục.
![]() |
Công dụng của đông trùng hạ thảo tây tạng |
Một số nghiên cứu cũng như thực
nghiệm hiện tại cho thấy rằng vị thuốc quý này hầu như không gây tác dụng phụ
không mong muốn tới cơ thể con người cũng như động vật. Đối với chuột thí
nghiệm thì liều uống đông trùng hạ thảo tây tạng là trên 45g/ 1kg thể trọng.
Chính bởi những công dụng
của nó mà ngày nay đông trùng được khai thác nhiều và có nguy cơ bị tiệt duyệt.
Trên thị trường cũng có rất nhiều các mặt hàng đông trùng hạ thảo tây tạng
bị làm giả, do đó người tiêu dùng cần phân biệt chúng bằng các cách
sau:
Khi mới khai thác, chúng
ta có thể thấy rõ nguyên hình con sâu, phần đuôi có một cành nhỏ như mầm cỏ
Lúc đã được sấy khô khi ngửi
thấy mùi tanh nồng và đậm giống như cá, khi đốt lên có mùi thơm. Bạn có thể nếm
thử, khi nhai thấy vụn như hạt đậu nành và càng nhai càng thơm thì đây chính là
đông trùng hạ thảo tây tạng thật.
Bên ngoài bộ phận sâu non
thường liền nhau và không có vết nối có khoảng 20 – 30 vằn khía, dài 3 - 5 cm
có đường kính chừng 0,3 – 0,8 cm, ở đầu thì những vằn này nhỏ hơn.
Phần đầu
thảo dài từ 4 – 11 cm, hình dạng như ngón tay, có màu vàng hoặc nâu vàng đậm.
Bất kì con nào cũng có 8 cặp
chân đối xứng nhau nhưng 4 cặp ở giữa là rõ nhất, có các đường vân rõ nét khi
tách ra, ở giữa có lõi màu đen khi tách ra thấy hình chữ V.
Không chỉ là một vị dược liệu
quý, Đông trùng hạ thảo tây tạng cũng được coi như là một loại thực phẩm hữu
ích, dùng nhiều hay ít đều không có tác dụng phụ, đồng thời có hiệu quả
phòng chống và điều trị bệnh thể hiện rất rõ rệt.